Hát Xường giao duyên của người Mường xứ Thanh

Hát Xường là phương tiện truyền tải tâm tư, tình cảm và ước muốn của người Mường nói chung và người Mường xứ Thanh nói riêng, trở thành một nét sinh hoạt đặc sắc, một nhu cầu thiết yếu trong đời sống tinh thần, nhất là đối với lớp trẻ. 

Xường là điệu hát dân ca tiêu biểu của người Mường, góp phần làm cho tiếng Mường trở nên trong sáng, đời sống tinh thần của người dân trở nên phong phú hơn. Mọi cung bậc cảm xúc của con người, nhất là tình cảm trai gái  được Xường thể hiện một cách tinh tế và sâu sắc. 

Hát Xường có hai loại chính là Xường tự do và Xường bậc. Được tự do sáng tác và hát từ những lời ca có sẵn – Xường tự do thường được lưu truyền trong cộng đồng từ đời này sang đời khác. Trong khi đó, Xường bậc là hình thức hát đối đáp giữa nam và nữ, dùng để trai gái tỏ tình, làm quen với nhau. Xường có nhiều loại: Xường chúc, Xường kể, nhưng phổ biến nhất vẫn là điệu hát Xường giao duyên – điệu hát mát tay kết duyên cho không biết bao nhiêu trai gái bản nên duyên vợ chồng.

Cứ mỗi dịp Tết đến xuân về, nam thanh nữ tú người Mường lại rủ nhau hát đối từ bản nọ sang bản kia, thể hiện giản dị, mộc mạc những cung bậc cảm xúc trong tình yêu như vui vẻ, hạnh phúc, giận hờn, nũng nịu, … Những đôi trai gái say sưa trong lời ca tiếng hát quên cả giờ về, quấn quýt bên nhau đến tận sáng hôm sau vẫn chưa muốn dứt. Dường như điệu hát Xường đã xóa nhòa thời gian, chỉ còn lại không gian rừng núi mênh mông cùng tình yêu đôi lứa. Nét độc đáo trong điệu Xường giao duyên là lời ca được ứng khẩu ngay tại chỗ, không theo một khuôn mẫu có sẵn mà sáng tạo một cách linh hoạt, hài hòa. 

“Đất thì xường, Mường thì rang”, hễ là người Mường thì không ai là không biết đến hát Xường, khúc hát tâm tình sáng tối vang lên khắp đất Mường trở thành nét đẹp độc đáo, làm bừng lên những giá trị văn hóa lâu đời, khơi dậy lòng tự hào đối với điệu hát say đắm cả một vùng Mường quê Thanh.

PV